اثر محافظتی عسل در برابر پرتوهای یونیزه‌کننده

محققین استفاده از عوامل محافظتی در برابر اشعه در طی رادیوتراپی را مفید دانسته اند. درمان با رادیوتراپی، هم برای سلول‌های سرطانی و هم برای سلول های سالم، مضر است، و یک عامل محافظتی ایده‌آل می‌تواند از سلول‌های طبیعی در برابر اشعه محافظت کند ولی اثر سمی اشعه بر تومور را از بین نبرد. یکی از آنتی اکسیدان‌های طبیعی که از دوران کهن در طب سنتی استفاده می‏شده است، عسل است و مدارک متعددی دال بر مصرف دارویی آن در رادیولوژی و طب هسته‌ای وجود دارند.....

اثر محافظتی عسل در برابر پرتوهای یونیزه‌کننده

پرتوهای یونیزه‌کننده مانند اشعه‌های گاما، می‌توانند رادیکال‌های آزاد تولید کنند که حتی در دوز بسیار پایین، سبب آسیب بیولوژیکی می‏شوند و به طور مستقیم یا غیر مستقیم، به DNA صدمه می‏زنند. اثرات مستقیم، شامل اثر واکنش یونیزه‏کننده بر مولکول‌های بیولوژیکی است که در نتیجه آن، پیوندهای DNA شکسته می‌شوند. اثر غیرمستقیم، با یونیزه شدن مولکول‌های آب درون سلول‌ها در طی یونیزاسیون رخ می‏دهد. فرآیند یونیزاسیون، منجر به تولید رادیکال‌های آزاد با طول عمر کوتاه می‏شود که با سایر مولکول‌های بیولوژیکی درون سلول (از جمله DNA) واکنش خواهند داشت. آنتی‌اکسیدان‌ها برای حبس این رادیکال‌های آزاد، در جهت حفاظت سلول،‌ مورد نیاز هستند.

کاربرد ترکیبات محافظتی در برابر امواج، از اوایل عصر هسته‌ای مورد مطالعه قرار گرفته است؛ چراکه در طول آزمایشات هسته ای همواره خطر آسیب به فرد بر اثر امواج رادیواکتیو وجود داشته است. اشعه، بسته به دوزی که دارد می تواند سبب حالت تهوع و استفراغ تا تضعیف سیستم ایمنیِ منجر به مرگ شود. بر اساس گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 2000، در سال های 1944 تا 1999، 405 مورد مواجهه با پرتو در سطح دنیا رخ داد و تقریبا 3000 نفر مجروح و 120 نفر کشته شدند. در گذشته، مواجه با تشعشع، اتفاقی نادر بود، ولی در سال‌های اخیر، وقوع این امر افزایش یافته است. بنابراین کاربرد عوامل محافظتی در برابر امواج می تواند به جلوگیری از آسیب حاد یا طولانی مدت تشعشع، کمک کند. در این راستا، استفاده از عوامل محافظتی در رادیوتراپی نیز در نظر گرفته شده است. چراکه درمان با رادیوتراپی، هم برای سلول‌های سرطانی و هم برای سلول های سالم، مضر است، و یک عامل محافظتی ایده‌آل می‌تواند از سلول‌های طبیعی در برابر اشعه محافظت کند ولی اثر سمی اشعه بر تومور را از بین نبرد.

یکی از آنتی اکسیدان‌های طبیعی که از دوران کهن در طب سنتی استفاده می‏شده است، عسل است. مدارک متعددی دال بر مصرف دارویی عسل در رادیولوژی و طب هسته‌ای وجود دارند. بر اساس مطالعه‏ای در سال 2012، نوعی عسل مالزیایی می‏تواند با بهبود روند چرخه سلولی و مهار مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی (آپوپتوز)، از میزان مرگ سلولی و آسیب DNA ناشی از تشعشع بکاهد. در این مطالعه، اثر عسل بر میزان بقای سلول فیبروبلاست (سلول بافت همبند) انسان در برابر آسیب DNA ناشی از تشعشع بررسی شد. برای ارزیابی اثر محافظتی عسل در برابر تشعشع، قبل، حین و پس از مواجه شدن با اشعه گاما با قدرت  Gy1، عسل با غلظت 6 میلی گرم بر میلی لیتر برای درمان سلول‌ها استفاده شد. نتایج نشان داد که مواجه با امواج گاما به طور وابسته به دوز، باعث افزایش آسیب DNA می‌شود. پیش- درمان (مصرف عسل قبل از پرتودهی) در غلظت 6 میلی گرم بر میلی لیتر، میزان آسیب DNA را به طور قابل توجهی کاهش داد، ولی این کاهش با مصرف عسل در حین یا بعد از پرتودهی دیده نشد. همچنین افزایش دوز اشعه گاما، اثر منفی قابل توجهی بر بقای سلول داشت ولی درمان با عسل قبل و در طول پرتودهی، نرخ بقای سلول را به طور قابل توجهی افزایش داد. این نتایج نشان دادند که عسل می تواند به عنوان یک عامل محافظتی در سلول‌های انسانی که در معرض امواج گاما هستند، عمل کند و در نتیجه، درمان دارویی با عسل قبل از قرار گرفتن در معرض اشعه توصیه می‌شود. نتایج این مطالعه در مجله Journal of Medicinal Plants Research منتشر شده است. 

- Makpol, S., Ahmad, TAFT., Jubri, Z., Rejab, N., Yusof, N., & Yusof, Y.A.M. (2012). Gelam Honey Acting as a Radioprotectant Agent in Gamma-Irradiated Human Diploid Fibroblasts. Journal of Medicinal Plants Research, 6(1), 129-138. Retrieved from http://www.academicjournals.org/journal/JMPR/article-full-text-pdf/8507B0E16872

- Ajibola, A. (2015). Novel Insights into the Health Importance of Natural Honey. Malaysian Journal of Medical Sciences, 22(5), 7-22. Retrieved from  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28239264

هشتگ :