شناسنامه گیاهان > زعفران

نام تجاری گیاه:

Saffron

نام علمی گیاه:

Crocus sativus

تاریخچه:

حدود 2300 سال پیش از میلاد مسیح، زعفران در مناطقی از شرق مدیترانه کشت و استفاده می شد. این گیاه ابتدا در مناطقی با شرایط آب و هوایی خاص، و پس از آن در سراسر منطقه ی اورآسیا گسترش یافت و در نهایت به بخش هایی از شمال آفریقا، آمریکای شمالی و اقیانوسیه هم رسید. زعفران، در دوران پادشاهی هخامنشی در سده ی 5 قبل از میلاد در اصفهان کشت می شد و در مراسم تشییع جنازه کاربرد داشت. استفاده از این گیاه، همچون عطر و دارو هم در این عصر رایج بود.

کلمه ی انگلیسی saffron از کلمه ی لاتین Safranum  در قرن دوازدهم و کلمه ی فرانسوی کهن Safran مشتق شده است. در همین حال، کلمه ی لاتین  Safranum  نیز از کلمه ی فارسی زرپران (zarparān) و یا عربی زعفران(za'ferân) به معنای زرد، مشتق شده است.


خصوصیات محصول

1- ضد افسردگی

 براساس پژوهش های یک گروه تحقیقاتی، مصرف روزانه 80 میلی گرم عصاره ی زعفران اثرات بالینی ضد افسردگی بارزی در مقایسه با دوزهای کمتر دارد. برابری يـا برتـری تأثير آن در مقايسه با داروهای ضد افسردگی فلوكستين، ايمـی پـرامين و پلاسـبو گزارش شده اسـت. در این پژوهش، کارآزمایی دوسوکر کنترل شده، روی شصت بیمار مبتلا به افسردگی خفیف و متوسط به مدت شش هفته انجام شد. بیماران به طور تصادفی به دو گروه «مصرف روزانه 40 میلی‌گرم زعفران و مصرف روزانه 80 میلی‌گرم زعفران» تقسیم شدند. یافته ها نشان داد که زعفران در هر دو گروه مؤثر بود اما در گروهی که روزانه 80 میلی‌گرم زعفران دریافت می کردند اثرات بالینی ضد افسردگی، بارزتر بود که از نظر آماری تفاوتِ معناداری است.

نتایج پژوهشی روی موشهای آزمایشگاهی، منتشر شده در فصلنامه ی گیاهان دارویی، هم نشان داد که مصرف عصاره ی زعفران، از زمان بی تحرکی در موش ها می کاهد. چنانچه ماده ای زمان بی حرکتی را کاهش دهد، دارای اثر ضد افسردگی است. براساس همین مطالعه، محتمل است که اثر ضد افسردگیِ کلاله ی زعفران به سبب وجود کروسین و سافرانال در آن باشد. کروسین بر سیستم دوپامینرژیک و مهار بازجذب نوراپی نفرین و سافرانال بر سیستم سروتونرژیک مؤثر است.

پژوهش دیگری تأیید می کند که مصرف کپسول های 15 گرمی عصاره ی زعفران(حاوی عصاره ی خام 350-300 میکروگرم سافرانال) دو بار در روز و به مدت هشت هفته در افراد افسرده، به کاهش علائم افسردگی این افراد کمک می کند. تأثیر مصرف این مقدار زعفران، مشابه مصرف داروی فلوکستین (داروی ضد افسردگی از گروه مهارکننده های بازجذب سروتونین) است.

2- کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی

 نتایج یک پژوهش نشان داد، مصرف مکملِ زعفران، دو بار در روز به میزان 15 میلی گرم در طول 2 دوره قاعدگی، علائم سندروم قبل از قاعدگی را به میزان چشمگیری کاهش می دهد.

بر اساس پژوهشی دیگر، مصرف روزانه 30میلی گرم عصاره ی زعفران در طول دو دوره ی قاعدگی، علائم سندروم پیش از قاعدگی 75 درصد از زنان را به میزان 50 درصد کاهش داد(در گروه دارونما8 درصد). برپایه ی همین پژوهش، نشانه های افسردگیِ قاعدگی در 60 درصد زنان شرکت کننده به نصف کاهش یافت در حالی که این مقدار در گروه زنانی که دارونما مصرف کرده بودند فقط 4 درصد بود.

آقا حسینی و همکاران در پژوهش دیگری نشان دادند، مصرف زعفران از علائم سندروم قاعدگی خواهد کاست. برهمین اساس، مصرف روزانه 30 میلی گرم عصاره ی زعفران ازعلائم و دردهای قاعدگی می کاهد. مصرف این گیاه به طور چشمگیری علائم و مشکلات احساسی و رفتاری مرتبط با سندروم قاعدگی را هم، کم می کند.

3- بهبود عملکرد کبد

 پژوهشگران ایرانی مقاله ای به نام «بررسی تأثير عصاره ی زعفران بر الگوی الکتروفورتيک اجزای پروتئینی سرم در موشهای سوری نر»در مجله ی علمی دانشگاه علوم پزشكی كردستان منتشر کرده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد، مصرف عصاره ی زعفران باعث افزایش آلبومین در موش های آزمایشگاهی می شود. برپایه ی همین پژوهش، مصرف دوزهای 100 میلی گرم بر کیلوگرم و 200 میلی گرم بر کیلوگرم  زعفران پس از 20 روز، در موش های تیمار شده باعث افزایش سطح سرمی گاما و سطح سرمی آلفا-2 و بتا و نسبت A/G (نسبت آلبومین به گلوبولین) شد. با توجه به اینکه سنتز آلبومینها در کبد انجام می شود، افزایش میزان آلبومین نشان دهنده ی بهبود عملکرد کبد در اثر تزریق عصاره ی زعفران است. همچنین افزایش سنتز گلبولین ها و کاهش نسبت A/G نشان می دهد، عصاره ی زعفران توانسته بدون ایجاد تحریک آنتی ژنیک موجب تقویت سیستم ایمنی گردد. مطالعه روی موشهای کوچک آزمايشگاهی نشان داد، با تزريق عصاره ی زعفران، نسبت آلبومين به گلوبولين در تمامی گروههای تجربی، متناسب با افزايش دوز عصاره ی زعفران، کاهش معناداری يافته است. نیز، سنتز آلبومين در بيماری های مختلف به خصوص در بيماری های کبدی و غالباً نسبت آلبومين به گلبولين، در پلاسمای مبتلايان به این بیماری ها کاهش یافت. با توجه به نقش کبد در سنتز آلبومين، افزايش سنتز این ماده را می توان نشانه ی بهبود فعاليت سلولهای کبدی دانست.

پژوهش دیگری نشان می دهد، مصرف روزانه 100 میلی گرم مکمل زعفران، به مدت شش هفته غلظت IgM (نوعی آنتی بادی، که در پاسخ دهی ایمونولوژیکی به عفونت هایی مثل هپاتیت ترشح می شود.) و تعداد سلوهای بازوفیل را کاهش می دهد. در اکثر بیماران مبتلا به هپاتیت، سطح IgM بالاست. مصرف عصاره ی زعفران غلظت IgG (آنتی بادیIgG در موقع جواب دادن به یک آنتی ژن محلول ظاهر می شود) و تعداد مونوسیت ها را هم، افزایش می دهد.

 4- افزایش میل جنسی

سال 2002 میلادی نتیجه ی پژوهش سونجای کومار و همکاران، مشخص کرد، مصرف کپسول گیاهی "تنتاکس رویال" شامل پودر زعفران و چند گیاه دیگر باعث افزایش تعداد جفت گیری و تعداد انزال، کاهشِ مدت زمان جفت گیری و انزال و بهبود بیماری نقصان نعوذ در موش های ویستار بالغ می شود و اثری مشابه داروی محرک جنسی سیلدنافیل دارد. پس از بررسی بافت رنگ آمیزی شده ی هیپوفیز پیشین هم، افزایش مشخصی در تعداد سلول های بازوفیل که مسئول تولید FSH (هورمون محرک فولیکول) و LH (هورمون جسم زرد) هستند و افزایش معنی داری در میزان تستوسترون خون و تعداد اسپرم مشاهده شد.
در پژوهش دیگری، که در مجله ­ی علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی زنجان منتشر شد؛ سطح سرمی FSH، LH و تستوسترون در گروهی از موش ها که در هر 48 ساعت، 100 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم عصاره ی زعفران دریافت کرده بودند در مقایسه با گروه شاهد افزایش یافت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که عصاره ی زعفران باعث افزایش سطح سرمی گنادوترپین های هیپوفیز پیشین می شود. به دنبال آن در اثر افزایش LH و FSH سطح سرمی تستوسترون هم افزوده می شود.

5- بهبود عملکرد قلب و عروق

 براساس پژوهش ها، مصرف 50 میلی گرم عصاره ی زعفران دو بار در هفته به مدت شش هفته اکسیداسیون LDL را در افراد سالم و مبتلا به بیماری عروق کرونر کاهش می دهد.
برپایه ی این پژوهش ها عصاره ی زعفران، جریان خون و عملکرد قلب و عروق را تنظیم می کند، مصرف این عصاره از تشکیل لخته ی خون در بدن جلوگیری می کند. پژوهش روی موش های صحرایی نشان داد که زعفران اثر چشمگیری بر حفظ همودینامیک و عملکرد مناسب بطن چپ دارد. برپایه ی پژوهشی دیگر، کراتین کیناز و لاکتات دهیدروژناز در موش های تحت درمان با زعفران، در مقایسه با گروهی که ایزوپروتونرول دریافت کرده بودند به طور چشمگیری کاهش یافت. این یافته های بافت شناسی اثر زعفران بر بخش هایی از قلب را تأیید می کند.
محققان اثرات کروسین و سافرانال زعفران را بر کاهش فشار خون نشان دادند. در این پژوهش کروسین، سافرانال و عصاره ی آبی زعفران، فشار خون و ضربان قلب را به صورت وابسته به دوز در موش های آزمایشگاهی کاهش دادند. در مطالعه ی دیگری کروستین، هیپرتروفی ناشی از نوراپی نفِرین در موش ها را کاست. کروستین بر سطح آنزیم های آنتی اکسیدانی مانند سوپراکسید دسموتاز قلبی، کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز می افزاید.
در پژوهشی دیگر، تزریق کروستین به خرگوش های تغذیه شده با رژیم کلسترول بالا، میزان کلسترول را به نصف کاهش داد و مانع از ابتلا به آترواسکلروز(تصلب شرایین) شد. 
6- بهبود عملکرد مجاری تنفسی و ریه
برپایه ی پژوهش ها، زعفران در عضله ی صاف زنجيره ی تراشه ی خوكچه ی هندی اثر تحريكی نسبتاً قوی بر گيرندهای بتا - 2 آدرنرژيك و اثرات آنتاگونيستی غيررقابتی بر روی گيرنده های هيستامينی H1و گيرنده های موسكارينی دارد. زعفران بر تراشه ی جدا شده ی خوكچه ی هندی اثر اتساعی نسبتاً قوی داشت كه هم سطح و حتی فراتر از تئوفيلين (دارویی برای بیماران مبتلا به آسم،آمفیزم و برونشیت) بود. سافرانال تا اندازه ای سبب ساز اثر اتساعی زعفران است. سافرانال بر خوكچه ی هندی اثر ضدسرفه دارد ولی كروسين فاقد چنين اثری است. اثربخشی مصرف يك فرمولاسيونِ حاوی زعفران(مخلوط 1 گرم زعفران و 300 گرم عسل) در درمان پنومونی(سینه پهلو) با دوز 1 تا 3 ميلی ليتر روزانه دو مرتبه همراه با درمان استاندارد برای مدت 3 ماه در گروهی از كودكان 2 تا 12 سال با گروهی ديگر از كودكان مبتلا به پنومونی تحت درمان استاندارد، مقايسه شد. نتايج نشان داد كه كودكان گروه آزمايش در مقايسه با گروه كنترل زودتر درمان شدند و تا 6 ماه بيماری آنها عود نکرد. پس این فرمولاسيون در كودكانِ مبتلا به پنومونی نقش درمان كننده و پيشگيرنده داشته است.

کروسین، کروستین، پیکروکروسین، سافرانال، زیزانتین، ریبوفلاوین و تیامین
  • نام زعفران، نخستین بار، سده ی هفتم پیش از میلاد در یک کتاب گیاه شناسی آشوری، آمده است.
  • زعفران، از دیرباز برای انجام غسل در معابد و اماکن مقدس استفاده می شد.
  • زعفران برای کلئوپاترا و دیگر فراعنه ی مصر باستان خاصیت خوشبو کنندگی داشت و همچون عطر از آن استفاده می کردند. 
  • 90 درصد زعفران دنیا در ایران تولید می شود.

مصرف زعفران تا 1/5 گرم در روز برای افراد بالغ عوارضی ندارد. در دوز 5 گرم، اثرات سمی گزارش شده است. برای جلوگیری از ایجاد عوارض، بهتر است در مصرف آن زیاده روی نشود.

مصرف چای زعفران2ساعت پیش یا پس از غذا.
  • خانم های باردار و شیرده پیش از مصرف این چای با پزشک مشورت کنند. مصرف زعفران می تواند سبب سقط جنین شود.
  • افراد مبتلا به ناراحتی قلبی، فشار خون پایین، اختلال دو قطبی و آلرژی به گیاهان خانواده زیتون، پیش از مصرف این چای با پزشک مشورت کنند. 

تاکنون هیچ تداخل دارویی با زعفران، گزارش نشده است.

در طب سنتی، زعفران، عصاره و تنتور آن تسهيل كننده ی هضم غذا، اشتها آور، آرامبخش، معرِق، خلط آور، قاعدگی آور وسقط كننده ی جنين هستند. زعفران و مشتقات ذکر شده، برای درمان اختلالات كبد و كيسه صفرا، اسپاسم، درد دندان و لثه، نفخ، بيخوابي، افسردگي، التهاب مخاط بينی و گلو ، تشنج، بی نظمی قاعدگی، قاعدگی دردناک، كمردرد، سرفه، آسم، برونشيت، تب، استفراغ، سرخك، آبله، عفونت های ادراری استفاده می شوند. این گیاه، طبع گرم و خشکی دارد، تقویت کننده ی قلب و مقوّی معده، ضد تشنج و مُسکنِ اعصاب به شمار می رود و برای درمان بی خوابی مفید است. زعفران درطب آیروودا Ayurveda ) : طب سنتی هندوستان) همچون، آداپتوژن(افزايش دهنده ی مقاومت بدن در برابر استرس ها مثل تروما، اضطراب و خستگی) مصرف می شود.

Agha-Hosseini, M., Kashani, L., Aleyaseen, A., Ghoreishi, A., Rahmanpour, H., Zarrinara, A.R., & Akhondzadeh, S. (2008). Crocus sativus L. (Saffron) in the Treatment of Premenstrual Syndrome: A Double-Blind, Randomised and Placebo-Controlled Trial. BJOG,  115(4):515-519. retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18271889/

Mollazadeh, H., Emami, S.A., &  Hosseinzadeh, H. (2015). Razi’s Al-Hawi and Saffron (Crocus sativus): A Review. Iranian Journal of Basic Medical Sciences,18(12), 1153–1166. retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4744354/

HISTORY OF SAFFRON THE MOST VALUABLE SPICE IN THE WORLD. EDEN AROMATA. retrieved from http://edenaromata.edenaromata.com/About/AllAboutSaffron/HistoryofSaffron

The history of saffron. Sativus.com, saffron and more. retrieved from http://www.sativus.com/en/saffron/history/

Saffron. . Drugs.com, Know more. Be sure. retrieved from https://www.drugs.com/npp/saffron.html

Saffron. Examine.com. retrieved from https://examine.com/supplements/saffron/

Find a Vitamin or Supplement,SAFFRON. WebMD. retrieved from http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-844-saffron.aspx?activeingredientid=844

http://tebsonaty.mihanblog.com/post/41

Studies related to Symptoms of PMS and Saffron. Examine.com. retrieved from https://examine.com/rubric/effects/view/592/Symptoms+of+PMS/all

Studies related to Liver Enzymes and Saffron. Examine.com. retrieved from https://examine.com/rubric/effects/view/592/Liver+Enzymes/all/

مدرسي، م.، مصري پور، م.، اسدي مرغملکي، م. (1387). بررسي تأثير عصاره زعفران بر الگوي الکتروفورتيک اجزاي پروتئینی سرم در موشهاي سوري نر. مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي كردستان، 13، 29-23. قابل دسترس از: http://sjku.muk.ac.ir/article-1-97-fa.pdf

مدرسي، م.، مصري پور، م.، اسدي مرغملکي، م.، همدانیان، م.ک. (1387). تأثير عصاره زعفران بر غلظت هورمون های FSH، LH و تستوسترون در موش سوري. مجله علمي، پژوهشی دانشگاه علوم پزشكی زنجان، 16(63)، 17-11. قابل دسترس از: http://www.sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/63213876302.pdf

هشتگ :



محصولات مرتبط